Praca w łagrze

Przez dwa lata w obozie, poza regulaminową pracą na rzecz państwa, Regina zajmowała się różnymi rzeczami. Czasami dorabiała sobie chodząc wieczorami bawić dzieci Rosjanek, należących do obsługi obozu: strażniczek, kucharek, sanitariuszek. Wtedy wolno jej było wyjść poza obszar zony. Oficjalnie było to zabronione, ale taki proceder istniał w wielu łagrach. Był to element swoistej symbiozy między więźniami a strażnikami. Mimo że Regina nigdy nie nauczyła się dobrze mówić po rosyjsku, dzieci ją uwielbiały i gdy tylko się pojawiała biegły za nią krzycząc:

- Babuszka, bajeczka. Babuszka, prosim.

Dzieciaki siadały w kółku i słuchały z otwartymi ustami, a ona opowiadała bajki, tak samo jak robiła to gdy jej własne córki były jeszcze małe.

Czasami ktoś przynosił jej nici albo trochę wełny, z których robiła swetry i skarpety. Dostawała za nie zazwyczaj coś do jedzenia.

Kiedyś zdobyła gdzieś kilka młodych kartofli. Pracowała wtedy w obozowej pralni, gdzie nad paleniskami w wielkich kadziach wygotowywano brudną odzież, więc postanowiła skorzystać z okazji i ugotować tam też ziemniaki. Poza oficjalnymi racjami żywnościowymi, każdy inny sposób pozyskania jedzenia był oczywiście nielegalny i całkowicie zabroniony pod groźbą surowych kar. Dlatego gdy w pralni niespodziewanie zjawił się naczelnik i odkrył garnek z ziemniakami, wpadł w furię. Wystraszone praczki natychmiast przyznały do kogo należą kartoszki. Posłał więc po Reginę i kiedy się zjawiła zagroził, że pójdzie za to do karceru jeśli nie powie natychmiast, kto dał jej ziemniaki. Ona jednak uparła się i nie chciała nikogo wydać. Naczelnik był wściekły, ale jednocześnie zdumiony, bo w obozie jeszcze częściej niż gdzie indziej, ludzie na siebie donosili. A poza tym mało kto, przy zdrowych zmysłach, dobrowolnie poddawał się karze, chroniąc innych współwięźniów. Krzyczał na Reginę i strasznie ją zwymyślał, ale i tak niczego nie osiągnął. W końcu rzucił z niesmakiem:

- Wy Polaczki, wszyscy tacy sami. Wy i ten wasz zafajdany honor – i już chciał wyjść, gdy Regina jeszcze bardziej go zaskoczyła pytając zuchwale:

- A ugotowały się przynajmniej?

- Co?!

- Kartofle. Czy się ugotowały?

- Ugotowały, ugotowały, twoja mać – rzucił i wyszedł z pralni.

A Regina za tych kilka małych ziemniaczków przez cały tydzień musiała chodzić na noc do karceru, gdzie zamiast pryczy była tylko zimna, betonowa posadzka.

***

Po wyjściu ze szpitala Regina wróciła do baraku, w którym od śmierci Zofii, mieszkała jako jedyna cudzoziemka. Przebywały tam w większości młode kobiety, skazane przeważnie za kradzieże, napady i prostytucję. Większość z nich przydzielono do pracy przy zwożeniu drewna z lasu i noszeniu wody. Regina była wśród nich najstarsza i najsłabsza, więc zamiast wysyłać do tajgi, wytypowano ją na dziewalną, opiekunkę baraku. Do jej obowiązków należało sprzątanie pomieszczenia, smarowanie gliną podłogi, przynoszenie siana na sienniki i suszenie ubrań. Przed zimą wszystkie więźniarki otrzymały watowane kufajki i pimy, które w pewnym stopniu chroniły przed zamarznięciem podczas pracy w lesie. Ale kiedy dziewczyny wracały wieczorem, wszystkie ich ubrania były mokre, więc gdy one kładły się spać, Regina całymi nocami suszyła im kurtki i spodnie nad małym piecykiem. Były jej za to tak bardzo wdzięczne, że zawsze dzieliły się z nią jedzeniem i dbały o jej bezpieczeństwo. Miała u nich posłuch. Nie gderały na nią za bardzo nawet, gdy o dwudziestej drugiej wyrzucała z baraku mężczyzn, którzy mimo zakazu często je potajemnie odwiedzali. A gdy pojawiła się jakaś nowa i źle na Reginę patrzyła albo była dla niej niegrzeczna to zaraz jej zapowiadały:

- Ty babuszkę zostaw w spokoju. A zabierz jej coś to my cię w nocy ukatrupimy.

Prawie każda z nich potrafiła się bić jak mężczyzna. A biły się często i niemal o wszystko. W ich świecie nie było miejsca na maniery i sentymenty, ale jednak dla swojej Babuszki, jak wszystkie o niej mówiły, zachowywały rodzaj specyficznego szacunku pomieszanego z odrobiną respektu. Gdy po dwóch latach, opuszczała obóz wiele z nich miało łzy w oczach.

- Idziesz wreszcie do swoich dzieci. Ty się cieszysz to i my się cieszymy. Ale ty się módl za nas i nie zapomnij.

Nigdy nie zapomniała.

Najbardziej zachowała w pamięci pewną młodą Ukrainkę, niespełna dwudziestoletnią, która za przynależność do Rydnej Chaty, organizacji walczącej o niepodległość Ukrainy, trafiła do łagru na dziesięć lat. Regina lubiła ją chyba najbardziej i po śmierci Zosi tylko z nią mogła jeszcze rozmawiać po polsku. Ale obawiała się, że tych dziesięciu lat biedna dziewczyna nie przeżyje, bo z powodu ciężkiej pracy zaczęła chorować i słabnąć. Wspominając swój pobyt w łagrze, jeszcze wiele lat później, Regina zawsze powtarzała:

- Mój Boże, ile tam się żyć zmarnowało na tej przeklętej ziemi. I na co to było?